Piromani Nadir Bir Dürtü Kontrol Bozukluğu Olabilir

Ateşle oynamak veya yangın çıkarma isteği, nadir görülen ve psikiyatride dürtü kontrol bozuklukları sınıfında yer alan Piromaninin bir belirtisi olabilir. Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi Uzman Klinik Psikolog Cumali Aydın, piromaninin temelinde, kişinin yalnızca yangın çıkarmaktan haz alması olduğunu belirtiyor.

Piromani Nedir ve Kimlerde Görülür?

Piromani tanısı konulan kişiler, tekrarlayan ve bilinçli bir şekilde yangın çıkarma isteğine engel olamazlar. Uzman Klinik Psikolog Cumali Aydın, teşhis için aranan temel ölçütleri sıralıyor:

• Kasıtlı yangın çıkarma ve birden fazla kez tekrarlaması.

• Yangın öncesinde yoğun bir gerginlik veya heyecan hissi yaşamak.

• Yangın sırasında veya sonrasında rahatlama veya haz duymak.

• Yangının maddi çıkar, öç, ideolojik amaç veya başka bir psikiyatrik durumla (psikoz, mani) açıklanamaması.

Aydın, her yangın çıkaran kişinin piromanik olmadığının altını çiziyor. Yangın çıkarma davranışı; kaza, çıkar sağlama, öfke ya da hukuki bir terim olan kundaklama (arson) amacı da taşıyabilir. Piromanide ise amaç yalnızca eylemin kendisinden haz almaktır.

Risk Faktörleri ve Erken Uyarı Sinyalleri

Piromani tanısı oldukça nadir olsa da (kundaklama suçundan hüküm giyenlerin yaklaşık %3'ü piromani kriterlerini karşılar), bazı risk faktörleri ve erken işaretler bulunmaktadır:

• Ergenlerde Risk: Aile içi çatışma, ebeveyn ilgisizliği, gözetim eksikliği ve travmatik yaşantılar yangın çıkarma riskini artırabilir. Ancak bu faktörler her zaman piromani gelişimine yol açmaz.

• Uyarı Sinyalleri:

  • Ateşe, yangınlara ve itfaiyeye aşırı ilgi.

  • Küçük çaplı ateşler yakma davranışı.

  • Yangın öncesinde huzursuzluk, sonrasında rahatlama hissi.

  • Çocuğun gizlice kibrit veya çakmak taşıması.

  • Yanık kokulu materyallerin bulunması.

  • Yangın sonrası "içim ferahladı" gibi rahatlama ifadeleri kullanılması.

Toplum verilerine göre yangın çıkarma davranışı en çok 18–29 yaş arası erkeklerde görülmektedir.

Tedavide Psikoterapinin Önemi

Uzman Klinik Psikolog Cumali Aydın, piromani için özel bir ilaç olmadığını, ancak tedavinin özellikle psikoterapi ile mümkün olduğunu belirtiyor.

• Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Tedavinin temelini oluşturur. Bu yöntemde dürtüyü fark etme, geciktirme ve dürtünün yerine başka sağlıklı yollar koyma teknikleri kullanılır.

• Aile Temelli Programlar: Çocuk ve ergenlerde aileyle birlikte yürütülen programlar kritik öneme sahiptir.

• Multisistemik Terapi: Çocuk, aile, okul ve çevreyle birlikte ele alınarak birçok riskli davranışı azaltmada etkili olduğu kanıtlanmıştır.

• İlaç Desteği: Eşlik eden depresyon, kaygı veya dürtüsellik gibi durumlarda antidepresanlar veya naltrekson gibi ilaçlar kullanılabilir, ancak kanıtlar sınırlıdır.

Tedavinin başarı oranı, özellikle erken dönemde fark edilmesi ve aile-uzman işbirliği sağlanmasıyla önemli ölçüde artmaktadır. Tedavi süreci, genellikle yoğun bir terapi dönemini takiben uzun süreli takibi gerektirir.