Düzensiz beslenme ve hareketsiz yaşam tarzı nedeniyle hızla yayılan obezite, çocukları da ciddi şekilde tehdit ediyor. Obezite Cerrahisi Uzmanı Doç. Dr. M. Celal Kızılkaya, çocukluk çağı obezitesinin tehlikeli boyutlara ulaştığını ve kalıcı tedavisinin multidisipliner yaklaşımla mümkün olduğunu belirtti.

Tahminler ve Gelişimi

• Küresel Artış: Dünyada 5–19 yaş arası çocuklarda obezite prevalansı 1975'te %4 iken, 2022'de %20'ye yükselmiştir. Obez çocuk sayısı 2022 itibarıyla yaklaşık 159 milyon olmuştur.

• 2050 Tahmini: 2050 yılında dünya genelinde 5-19 yaş arasındaki çocuklarda obezite rakamlarının 746 milyona, Türkiye'de ise en az 3.39 milyona ulaşabileceği öngörülmektedir.

• Önem: Obezite, önlenebilir ölüm nedenleri arasında sigaranın ardından ikinci sırada yer almaktadır.

Obeziteyi Tetikleyen Faktörler

Obezite, teknolojik gelişmelerin getirdiği yaşam tarzı değişiklikleri ve beslenme hatalarıyla tetiklenmektedir:

• Hareketsizlik: Akademik başarı kaygısı, güvensiz çevre ve ekran (bilgisayar, telefon vb.) karşısında geçirilen sürenin artması, çocuklarda fiziksel aktiviteyi azaltmaktadır.

• Beslenme: Diyetteki yüksek yağ ve karbonhidrat ile şekerli içecekler obeziteye yol açar. Bu tür beslenen çocuklar, vitamin ve mineral yetersizlikleri açısından da risk altındadır.

• Kötü Alışkanlıklar: Öğün atlanması ve özellikle kahvaltı alışkanlığının olmaması, obeziteye yatkınlığı artırmaktadır.

• Genetik Yatkınlık: Ebeveynlerin her ikisi de obez ise, çocukta şişmanlık riski belirgin olarak artmaktadır.

Çocuklarda Obezite Tanısı

Çocuklarda obezite tanısı yetişkinlerden farklı hesaplanır:

• 2 Yaş Altı: Boya göre ağırlık değerleri kullanılır.

• Daha Büyük Çocuklar: Vücut Kitle İndeksi (VKİ) hesaplanır (Vücut ağırlığı / boyun metre cinsinden karesi).

• Tanı Kriteri: Yaş ve cinsiyete göre oluşturulmuş eğrilerde:

  • VKİ %85 ile %95 arasına denk gelen çocuklar fazla tartılı kabul edilir.

  • VKİ %95 ve üzerinde olanlar şişman (obez) kabul edilir.

• Ek Değerlendirme: Bel çevresi değerleri, organ yağlanması ve metabolik risklerin belirlenmesinde yardımcı olur.

Tedavi ve Korunma Yolları

Genetik hastalık veya hormonal bozukluk şüphesi olan çocukların Çocuk Endokrinoloji hekimlerince izlenmesi gerekir. Basit obezitede ise tedavinin temelini yaşam tarzı değişiklikleri oluşturur:

1. Yaşam Tarzı Değişiklikleri: Sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz, uyku saatlerinin düzenlenmesi ve ekran başında geçirilen sürenin azaltılması hayati önem taşır. İlaç tedavileri, bu değişiklikler olmadan sınırlı etkinlik gösterir.

2. Bariatrik Cerrahi: Çocukluk çağında öncelikli tedavi yöntemi değildir. Gelişimini tamamlamış, diğer tedavilere yanıt vermeyen, seçilmiş olgularda ve bu konuda deneyimli, gerekli tüm branşların bulunduğu merkezlerde değerlendirilmelidir.

Multidisipliner Yaklaşımın Önemi

Obezitenin kalıcı tedavisi, ancak birden fazla bilim dalının kollektif çalışmasıyla (multidisipliner yaklaşım) mümkündür.

• Tedavi Ekibi: Obezite cerrahisi, endokrinoloji, gastroenteroloji, psikiyatri, kardiyoloji, göğüs hastalıkları, beslenme ve diyet, psikoloji ve fizyoterapi uzmanları gibi birçok profesyoneli içerir.

• Bütüncül Tedavi: Ekip üyeleri, haftalık toplantılarla bir araya gelerek hastaya özgü, sağlık durumuna uygun, bütüncül bir tedavi şeması belirler.

• Başarı ve Risk: Bu şekilde izlenen hastalarda ömür boyu korunan tedavi başarısı şansı yüksektir. Ancak, kontrollere uymayan ve eski yaşam tarzına dönen hastalarda geri kilo alımları (10 yılda yarı yarıya) ve kronik hastalıkların tekrar kötüleşmesi sıkça gözlenmektedir.

Doç. Dr. Kızılkaya, obezitenin kronik bir hastalık olduğunun kabul edilerek multidisipliner tedaviye başlanmasının, kilolardan şikayetçi her birey için başlangıç noktası olması gerektiğini vurguladı.